Tập đoàn năng lượng quốc doanh Gazprom của Nga hôm thứ Bảy tuyên bố sẽ ngừng cung cấp khí đốt cho Moldova kể từ ngày 1/1, viện dẫn lý do quốc gia ứng cử viên gia nhập Liên minh Châu Âu này chưa thanh toán khoản nợ được cho là chưa trả. Chính phủ Moldova đã áp dụng các biện pháp khẩn cấp để chuẩn bị đối phó với tình trạng mất điện.
Gazprom cho biết trong một tuyên bố trực tuyến rằng họ có quyền thực hiện thêm các hành động khác, bao gồm cả việc chấm dứt hợp đồng với Moldovagaz, công ty vận hành khí đốt chính của Moldova, mà Gazprom đang nắm giữ phần lớn cổ phần. Việc ngừng cung cấp khí đốt sẽ ảnh hưởng đến nhà máy điện Kuciurgan, nhà máy lớn nhất của Moldova, nằm trong khu vực ly khai thân Nga Transnistria.
Moldova đã phản ứng bằng cách cáo buộc Moscow sử dụng năng lượng như một công cụ chính trị.
Nhà máy điện Kuciurgan sử dụng khí đốt do Gazprom cung cấp, sản xuất điện cho một phần lớn lãnh thổ chính của Moldova. Nhà máy này được tư nhân hóa vào năm 2004 bởi chính quyền Transnistria và sau đó được bán lại cho một công ty nhà nước Nga. Chính phủ trung ương Moldova có xu hướng thân phương Tây đã nhiều lần phàn nàn về sự can thiệp của Nga và không công nhận việc tư nhân hóa này.
Tình trạng khẩn cấp trong lĩnh vực năng lượng
Đầu tháng này, quốc hội Moldova đã thông qua quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp trong lĩnh vực năng lượng, do lo ngại Nga có thể không cung cấp đủ năng lượng cho quốc gia này trong mùa đông.
Một ủy ban đặc biệt cũng được thành lập để quản lý “các rủi ro cấp bách” nếu Moscow ngừng cung cấp khí đốt cho nhà máy Kuciurgan. Hôm thứ Sáu, ủy ban đã phê duyệt một loạt biện pháp tiết kiệm năng lượng.
Gazprom cho rằng Moldova đang nợ gần 709 triệu USD từ các đợt cung cấp khí đốt trước đây, con số mà chính phủ tại thủ đô Chisinau kịch liệt bác bỏ.
Chính phủ Moldova phản đối tuyên bố của Gazprom
Thủ tướng Moldova, ông Dorin Recean, hôm thứ Bảy đã lên án động thái này, khẳng định rằng chính phủ của ông không công nhận khoản nợ mà Gazprom đưa ra, vốn đã “bị vô hiệu hóa bởi một cuộc kiểm toán quốc tế.”
Chính phủ Moldova trích dẫn kết quả từ các công ty kiểm toán Anh và Na Uy, cho rằng khoản nợ thực tế chỉ vào khoảng 8,6 triệu USD, nhỏ hơn rất nhiều so với con số Gazprom tuyên bố.
Ông Recean cũng cho biết Moldova đang thúc đẩy đa dạng hóa nguồn cung khí đốt nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhà máy Kuciurgan. Chính phủ sẽ “xem xét kỹ lưỡng các lựa chọn pháp lý, bao gồm việc nhờ đến trọng tài quốc tế” để bảo vệ lợi ích quốc gia.
“Đất nước chúng tôi đã sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống phát sinh từ quyết định của Kremlin,” ông nói.
Các biện pháp tiết kiệm năng lượng
Chính phủ Moldova hôm thứ Sáu đã công bố loạt biện pháp tiết kiệm năng lượng sẽ được thực hiện từ ngày 1/1, bao gồm việc giảm ánh sáng tại các tòa nhà công cộng và thương mại ít nhất 30% và yêu cầu các doanh nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng chỉ hoạt động vào giờ thấp điểm.
Vào cuối năm 2022, Moldova đã trải qua tình trạng mất điện nghiêm trọng do các cuộc không kích của Nga vào Ukraine lân cận, nơi kết nối trực tiếp với nhà máy Kuciurgan.
Khu vực Transnistria trong tình trạng khẩn cấp
Khu vực Transnistria, vốn ly khai sau một cuộc chiến ngắn vào năm 1992 và không được hầu hết các quốc gia công nhận, cũng đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp vào đầu tháng này trong trường hợp khu vực này không nhận được nguồn cung khí đốt.
Moldova nỗ lực giảm phụ thuộc vào Nga
Khi Nga tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine năm 2022, Moldova, quốc gia từng thuộc Liên Xô với dân số khoảng 2,5 triệu người, phụ thuộc hoàn toàn vào Nga về khí đốt tự nhiên. Tuy nhiên, kể từ đó, Moldova đã nỗ lực đa dạng hóa và mở rộng các nguồn cung cấp năng lượng.
Vào tháng 10, Tổng thống Moldova thân phương Tây, bà Maia Sandu, đã giành nhiệm kỳ thứ hai trong bối cảnh nước này tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý ủng hộ con đường gia nhập EU. Các cuộc bỏ phiếu này bị phủ bóng bởi những cáo buộc Nga can thiệp nhằm cản trở sự chuyển hướng của Moldova sang phương Tây. Nga phủ nhận việc can thiệp vào Moldova.
Khủng hoảng năng lượng toàn châu Âu
Năm 2022, Nga đã cắt giảm phần lớn nguồn cung khí đốt sang châu Âu, viện lý do tranh chấp về thanh toán bằng đồng ruble. Các nhà lãnh đạo châu Âu gọi đây là hành động tống tiền năng lượng để trả đũa việc châu Âu hỗ trợ Ukraine trước cuộc xâm lược của Nga.
Các chính phủ châu Âu đã phải khẩn trương tìm kiếm nguồn cung thay thế với mức giá cao hơn, chủ yếu từ khí tự nhiên hóa lỏng được vận chuyển bằng tàu từ Mỹ và Qatar.
