Sản phẩm phái sinh là một công cụ tài chính ngày càng phổ biến trên thị trường đầu tư tài chính Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn còn chưa hiểu rõ về bản chất, vai trò và lợi ích của sản phẩm này. Bài viết này HCT sẽ cung cấp cho bạn thông tin đầy đủ và chi tiết về sản phẩm phái sinh, giúp bạn có cái nhìn toàn diện và đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.
>>>> XEM THÊM: Hướng dẫn giao dịch hàng hóa phái sinh |cho người mới bắt đầu
1. Sản phẩm phái sinh là gì?
Sản phẩm phái sinh bản chất là các hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở như cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số, tỷ giá hối đoái hoặc hàng hóa. Tài sản cơ sở có thể là bất kỳ tài sản nào có giá trị biến động theo thời gian.
2. Phân loại sản phẩm phái sinh
Có nhiều loại sản phẩm phái sinh khác nhau, nhưng phổ biến nhất là:
Hợp đồng tương lai (HĐTL): Cam kết mua hoặc bán tài sản cơ sở với giá đã thỏa thuận trước vào một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Ví dụ: HĐTL mua cổ phiếu VHM với giá 100.000 đồng/cổ phiếu vào ngày 31/07/2024.
Hợp đồng quyền chọn (HĐQC): Quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, mua hoặc bán tài sản cơ sở với giá đã thỏa thuận trước vào hoặc trước một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Ví dụ: HĐQC mua cổ phiếu VIC với giá 100.000 đồng/cổ phiếu, thời hạn thực hiện quyền đến 31/08/2024.
Chứng chỉ quyền mua (CWQ): Quyền mua tài sản cơ sở với giá đã thỏa thuận trước vào hoặc trước một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Ví dụ: CWQ mua vàng với giá 1.700 USD/ounce, thời hạn thực hiện quyền đến 30/09/2024.
Chứng chỉ quyền bán (CWB): Quyền bán tài sản cơ sở với giá đã thỏa thuận trước vào hoặc trước một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Ví dụ: CWB bán dầu thô với giá 80 USD/thùng, thời hạn thực hiện quyền đến 31/10/2024.
>>>> XEM THÊM: Sàn giao dịch hàng hóa phái sinh Việt Nam | những điều hay nhầm lẫn
3. Đặc điểm của sản phẩm phái sinh
Giá trị phụ thuộc: Giá trị của sản phẩm phái sinh phụ thuộc vào giá trị của tài sản cơ sở.
Giao dịch tương lai: sản phẩm phái sinh thường được giao dịch trên các sàn giao dịch phái sinh, nơi người mua và người bán thỏa thuận mua bán tài sản cơ sở với giá đã thỏa thuận trước vào một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Tính thanh khoản cao: sản phẩm phái sinh thường có tính thanh khoản cao, nghĩa là dễ dàng mua bán trên thị trường.
Tiềm ẩn rủi ro cao: sản phẩm phái sinh tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nhà đầu tư, do giá trị của tài sản cơ sở có thể biến động mạnh.
4. Vai trò của sản phẩm phái sinh
Sản phẩm phái sinh đóng vai trò quan trọng trong thị trường tài chính, mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư và các bên tham gia thị trường:
Bảo vệ rủi ro: Đây là công cụ hiệu quả giúp nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở . Ví dụ, nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu có thể mua HĐTL bán cổ phiếu để bảo vệ danh mục đầu tư khỏi rủi ro giá cổ phiếu giảm.
Tăng cơ hội sinh lời: Nhà đầu tư tận dụng các biến động giá thị trường để kiếm lợi nhuận. Ví dụ, nhà đầu tư có thể mua HĐTL mua cổ phiếu nếu dự đoán giá cổ phiếu sẽ tăng.
Tăng tính thanh khoản thị trường: Sản phẩm phái sinh góp phần tăng tính thanh khoản cho thị trường tài chính bằng cách tạo ra thêm các công cụ giao dịch và thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia.
Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Nhà đầu tư có thể đa dạng hóa danh mục đầu tư, giảm thiểu rủi ro và tăng cơ hội sinh lời.
Phát hiện giá cả: Sản phẩm phái sinh đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện giá cả, giúp phản ánh chính xác thông tin về cung cầu và kỳ vọng thị trường đối với tài sản cơ sở.
Kích thích giao dịch: Sản phẩm phái sinh giúp kích thích giao dịch trên thị trường, tạo ra môi trường giao dịch sôi động và hiệu quả hơn.
Phòng ngừa rủi ro cho doanh nghiệp: Doanh nghiệp có thể sử dụng với mục đích để phòng ngừa rủi ro biến động giá nguyên vật liệu đầu vào hoặc thành phẩm đầu ra.
Phục vụ cho các hoạt động đầu cơ: Sản phẩm phái sinh được sử dụng rộng rãi trong các hoạt động đầu cơ, giúp nhà đầu tư kiếm lợi nhuận từ biến động giá thị trường.
Góp phần ổn định thị trường: Sản phẩm phái sinh có thể được sử dụng để can thiệp vào thị trường, giúp ổn định giá cả và giảm thiểu rủi ro hệ thống.
Phát triển các sản phẩm tài chính mới: Sản phẩm phái sinh là nền tảng cho sự phát triển của các sản phẩm tài chính mới, phức tạp hơn, đáp ứng nhu cầu đa dạng của nhà đầu tư.
>>>> XEM THÊM: Kinh nghiệm đầu tư hàng hóa phái sinh |làm giàu cho người mới
5. Ưu điểm và rủi ro của sản phẩm phái sinh
Ưu điểm:
Phòng ngừa rủi ro (Hedging): Phái sinh cho phép các nhà đầu tư và doanh nghiệp bảo vệ mình khỏi sự biến động của thị trường, ví dụ như giá cả hàng hóa hay tỷ giá ngoại tệ.
Đòn bẩy tài chính: Nhà đầu tư có thể kiểm soát khối lượng tài sản lớn hơn nhiều so với số tiền vốn ban đầu, giúp tối đa hóa lợi nhuận khi thị trường diễn biến có lợi.
Tính thanh khoản cao: Nhiều loại phái sinh được giao dịch trên thị trường mở, với khối lượng giao dịch lớn và mức thanh khoản cao.
Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Nhà đầu tư có thể sử dụng phái sinh để đa dạng hóa rủi ro thông qua việc tiếp cận nhiều loại tài sản khác nhau.
Cơ hội sinh lời cả khi thị trường giảm: Một số sản phẩm phái sinh, như hợp đồng tương lai hoặc quyền chọn, cho phép kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường giảm giá.
Rủi ro:
Rủi ro đòn bẩy: Mặc dù đòn bẩy giúp tăng lợi nhuận tiềm năng, nhưng cũng có thể làm tăng thua lỗ nhanh chóng nếu thị trường không diễn biến như dự đoán.
Phức tạp và khó dự đoán: Phái sinh thường phức tạp hơn các sản phẩm tài chính truyền thống và có thể khó hiểu đối với các nhà đầu tư ít kinh nghiệm. Việc định giá chính xác của phái sinh cũng không dễ dàng.
Rủi ro đối tác (Counterparty risk): Trong các hợp đồng phái sinh OTC (giao dịch ngoài sàn), nếu bên đối tác không thực hiện được nghĩa vụ, nhà đầu tư có thể phải chịu rủi ro tài chính lớn.
Biến động mạnh: Giá của các sản phẩm phái sinh có thể biến động mạnh hơn so với tài sản cơ sở, làm tăng nguy cơ thua lỗ.
Rủi ro pháp lý và quy định: Các quy định về phái sinh có thể thay đổi theo thời gian, ảnh hưởng đến khả năng giao dịch và tính hợp pháp của sản phẩm.
Phòng ngừa rủi ro (Hedging): Phái sinh cho phép các nhà đầu tư và doanh nghiệp bảo vệ mình khỏi sự biến động của thị trường, ví dụ như giá cả hàng hóa hay tỷ giá ngoại tệ.
Đòn bẩy tài chính: Nhà đầu tư có thể kiểm soát khối lượng tài sản lớn hơn nhiều so với số tiền vốn ban đầu, giúp tối đa hóa lợi nhuận khi thị trường diễn biến có lợi.
Tính thanh khoản cao: Nhiều loại phái sinh được giao dịch trên thị trường mở, với khối lượng giao dịch lớn và mức thanh khoản cao.
Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Nhà đầu tư có thể sử dụng phái sinh để đa dạng hóa rủi ro thông qua việc tiếp cận nhiều loại tài sản khác nhau.
Cơ hội sinh lời cả khi thị trường giảm: Một số sản phẩm phái sinh, như hợp đồng tương lai hoặc quyền chọn, cho phép kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường giảm giá.
Rủi ro đòn bẩy: Mặc dù đòn bẩy giúp tăng lợi nhuận tiềm năng, nhưng cũng có thể làm tăng thua lỗ nhanh chóng nếu thị trường không diễn biến như dự đoán.
Phức tạp và khó dự đoán: Phái sinh thường phức tạp hơn các sản phẩm tài chính truyền thống và có thể khó hiểu đối với các nhà đầu tư ít kinh nghiệm. Việc định giá chính xác của phái sinh cũng không dễ dàng.
Rủi ro đối tác (Counterparty risk): Trong các hợp đồng phái sinh OTC (giao dịch ngoài sàn), nếu bên đối tác không thực hiện được nghĩa vụ, nhà đầu tư có thể phải chịu rủi ro tài chính lớn.
Biến động mạnh: Giá của các sản phẩm phái sinh có thể biến động mạnh hơn so với tài sản cơ sở, làm tăng nguy cơ thua lỗ.
Rủi ro pháp lý và quy định: Các quy định về phái sinh có thể thay đổi theo thời gian, ảnh hưởng đến khả năng giao dịch và tính hợp pháp của sản phẩm.
>>>> XEM THÊM: Bảng giá hàng hóa phái sinh |Định nghĩa và cách sử dụng
6. Sản phẩm phái sinh trong giao dịch hàng hóa
Sản phẩm phái sinh trong hàng hóa (commodity derivatives) là các công cụ tài chính có giá trị dựa trên giá của các hàng hóa vật chất như nông sản (lúa mì, ngô, cà phê), kim loại (vàng, bạc, đồng), năng lượng (dầu thô, khí tự nhiên) hoặc các loại hàng hóa khác. Các sản phẩm phái sinh này được tạo ra để giúp các nhà đầu tư và doanh nghiệp quản lý rủi ro từ biến động giá cả hàng hóa.
Các loại sản phẩm phái sinh trong hàng hóa phổ biến
Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contracts)
Là thỏa thuận giữa hai bên mua và bán một lượng hàng hóa cụ thể vào một thời điểm trong tương lai với mức giá đã được xác định trước.
Được giao dịch chủ yếu ngoài sàn (OTC) và thường tùy chỉnh theo nhu cầu của hai bên.
Chủ yếu được sử dụng để phòng ngừa rủi ro biến động giá hàng hóa.
Hợp đồng tương lai (Futures Contracts)
Là hợp đồng mua hoặc bán một lượng hàng hóa cụ thể vào một ngày cụ thể trong tương lai với giá được xác định tại thời điểm ký kết hợp đồng.
Được giao dịch trên sàn giao dịch, có quy định chuẩn hóa về khối lượng, ngày giao hàng, và chất lượng hàng hóa.
Nhà đầu tư có thể sử dụng hợp đồng tương lai để đầu cơ giá hàng hóa hoặc phòng ngừa rủi ro.
Hợp đồng quyền chọn (Options Contracts)
Cung cấp quyền (nhưng không phải nghĩa vụ) mua (call option) hoặc bán (put option) một lượng hàng hóa cụ thể ở một mức giá xác định trước vào hoặc trước một thời điểm trong tương lai.
Người mua quyền chọn phải trả một khoản phí (premium) để có quyền này.
Hợp đồng hoán đổi (Swaps)
Là hợp đồng trong đó hai bên thỏa thuận hoán đổi dòng tiền dựa trên giá cả của hàng hóa cơ sở trong một khoảng thời gian nhất định.
Phổ biến trong thị trường năng lượng, nơi các công ty có thể hoán đổi rủi ro giá dầu hoặc khí đốt.
7. Lưu ý khi đầu tư sản phẩm phái sinh
Sản phẩm phái sinh tuy là công cụ tài chính tiềm năng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhà đầu tư cần lưu ý một số điểm sau khi đầu tư:
Hiểu rõ bản chất và hoạt động: Trước khi đầu tư Sản phẩm phái sinh, nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về bản chất, hoạt động và rủi ro để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.
Có kiến thức và kinh nghiệm đầu tư: Sản phẩm phái sinh là công cụ tài chính phức tạp, đòi hỏi nhà đầu tư phải có kiến thức và kinh nghiệm đầu tư nhất định.
Quản lý rủi ro hiệu quả: Sản phẩm phái sinh tiềm ẩn nhiều rủi ro, do đó nhà đầu tư cần có chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả để bảo vệ vốn đầu tư.
Kết luận
Sản phẩm phái sinh là công cụ tài chính mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng trong thị trường tài chính hiện đại. Hiểu rõ về vai trò và lợi ích của Sản phẩm phái sinh sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt và hiệu quả hơn.
>>>> KHÁM PHÁ THÊM:
Hàng hóa phái sinh là gì? Ưu điểm của thị trường hàng hóa phái sinh với chứng khoán
Hướng dẫn giao dịch hàng hóa phái sinh cho người mới bắt đầu
Kinh nghiệm đầu tư hàng hóa phái sinh kiếm lợi nhuận cao
Phân tích kỹ thuật hàng hóa phái sinh là gì? Ưu nhược điểm
Hướng dẫn mở tài khoản giao dịch hàng hóa
Hàng hóa phái sinh là gì? Ưu điểm của thị trường hàng hóa phái sinh với chứng khoán
Thông tin liên hệ:
Địa chỉ: Tầng 3, 04 Nguyễn Thái Bình, Phường 4, Quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh.
Chi nhánh Hà Nội: Tầng 2 Tòa nhà PCC1, Số 44 Triều Khúc, Phường Thanh Xuân Nam, Quận Thanh Xuân, Hà Nội.
Hotline: 1900.636.909
Website: https://hct.vn/