Thị trường giao ngay (spot market) là một thị trường sôi động và vô cùng phổ biến. Đây là nơi các loại tài sản được mua bán và giao dịch ngay lập tức, thanh toán trong thời gian ngắn. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể khái niệm, đặc điểm của thị trường giao ngay, cũng như những điểm khác biệt cơ bản giữa thị trường giao ngay và thị trường tương lai.
Thị trường giao ngay (spot market) là gì?
Thị trường giao ngay (spot market) còn được gọi là thị trường tiền mặt (cash market) hay thị trường vật chất (physical market), là nơi diễn ra hoạt động mua bán các loại tài sản như hàng hóa, chứng khoán, ngoại hối,... với mục đích giao nhận và thanh toán ngay lập tức.
Thị trường giao ngay có thể thực hiện qua một sàn giao dịch tập trung hoặc giao dịch phi tập trung OTC. Đây là một thị trường sôi động và quan trọng, thu hút sự tham gia của nhiều nhà đầu tư từ khắp nơi trên thế giới.
Thị trường giao ngay được vận hành như thế nào?
Thị trường giao ngay liên quan đến việc trao đổi giữa các loại tài sản vật chất và tiền mặt. Chính vì vậy thị trường này cũng được biết đến với tên gọi thị trường vật lý hoặc thị trường tiền mặt do việc giao dịch được diễn ra ngay lập tức.
Cả người bán và người mua trên thị trường giao ngay đều đồng ý về việc chuyển nhượng ngay lập tức của các loại tài sản, mặc dù các giao dịch có thể được thanh toán vào thời điểm khác.
Ví dụ: Trong thị trường chứng khoán Việt Nam, các giao dịch được thực hiện với độ trễ T+2, tức là cổ phiếu sẽ về tài khoản nhà đầu tư 2 ngày sau khi thực hiện thanh toán.
Các loại tài sản được giao dịch trên thị trường giao ngay bao gồm:
Mức giá hiện tại của một công cụ tài chính được gọi là giá giao ngay. Đây là mức giá mà tại đó một công cụ tài chính có thể bị bán hoặc mua ngay lập tức. Những người bán và người mua trên thị trường thiết lập mức giá giao ngay bằng cách đặt các lệnh mua và bán.
Ở những thị trường thanh khoản cao, giá giao ngay có thể thay đổi theo từng giây, thậm chí từng mili giây, khi các lệnh được khớp và các lệnh mới được đưa vào thị trường liên tục.
Đặc điểm của thị trường giao ngay
Ưu điểm của thị trường giao ngay
Thanh khoản cao: Thị trường giao ngay thường có khối lượng giao dịch lớn, đặc biệt với các tài sản như ngoại hối, cổ phiếu, hoặc hàng hóa, giúp dễ dàng mua bán.
Giao dịch tức thì: Giao dịch được thực hiện và thanh toán ngay lập tức hoặc trong thời gian ngắn (thường T+2), đảm bảo tính nhanh chóng.
Minh bạch giá cả: Giá trên thị trường giao ngay phản ánh cung cầu thực tế, ít bị thao túng hơn so với một số thị trường khác.
Đơn giản: Không yêu cầu các hợp đồng phức tạp như thị trường tương lai hoặc quyền chọn, phù hợp cho cả nhà đầu tư mới.
Rủi ro thấp hơn về biến động dài hạn: Vì giao dịch được hoàn tất ngay, nhà đầu tư không phải lo lắng về biến động giá trong tương lai như trong các hợp đồng kỳ hạn.
Nhược điểm của thị trường giao ngay
Rủi ro biến động ngắn hạn: Giá cả trên thị trường giao ngay có thể thay đổi nhanh chóng, đặc biệt với các tài sản dễ biến động như tiền điện tử hoặc ngoại hối.
Không có đòn bẩy tự động: Không giống như thị trường phái sinh, thị trường giao ngay thường yêu cầu vốn đầy đủ, hạn chế khả năng khuếch đại lợi nhuận.
Chi phí giao dịch: Một số thị trường giao ngay có phí giao dịch hoặc chênh lệch giá mua-bán (spread) cao, đặc biệt trong thị trường ngoại hối hoặc tiền điện tử.
Thiếu công cụ phòng ngừa rủi ro: Không như thị trường tương lai, thị trường giao ngay không cung cấp các hợp đồng để bảo vệ nhà đầu tư trước biến động giá dài hạn.
Phụ thuộc vào thời điểm: Giá giao ngay có thể không tối ưu nếu thị trường đang ở trạng thái bất ổn hoặc thiếu thanh khoản tại thời điểm giao dịch.
>>>> XEM THÊM: Phí giao dịch hàng hóa phái sinh |Từ cơ bản đến chi tiết
So sánh thị trường giao ngay và thị trường tương lai
>>>> XEM THÊM: Hợp đồng tương lai là gì? Đặc điểm và chi tiết
Mối liên hệ giữa giá giao ngay và giá tương lai
Sự chênh lệch giữa giá giao ngay và giá tương lai có thể sẽ rất đáng kể. Có hai thuật ngữ khác biệt được dùng để diễn tả sự chênh lệch này là “contango” và “backwardation”.
Contango diễn tả việc giá hợp đồng tương lai của một tài sản (ví dụ hàng hóa) cao hơn so với giá giao ngay. Trong khi đó, backwardation được dùng trong trường hợp giá tương lai thấp hơn giá giao ngay.
Backwardation thường mang lại lợi thế cho các nhà đầu tư đang ở vị thế mua ròng (Long), do giá tương lai thường có xu hướng tăng dần khi tiết tới ngày đáo hạn hợp đồng để hội tụ với giá giao ngay.
Do đó, nếu bạn mua hợp đồng tương lai với mức giá thấp hơn giá giao ngay tại thời điểm đó, bạn có thể bán lại hợp đồng tương lai tại một mức giá cao hơn và thu hồi lợi nhuận.
Ngược lại, contango có lợi cho các nhà đầu tư đang ở vị thế bán ròng do giá tương lai thường có xu hướng giảm dần để hội tụ với giá giao ngay khi gần đến thời điểm đáo hạn.
Thị trường hợp đồng tương lai có thể chuyển từ trạng thái contango sang backwardation, hoặc ngược lại, và có thể duy trì trong một trong hai trạng thái này trong thời gian ngắn hoặc kéo dài
Thị trường giao ngay giao dịch ở đâu?
Các sàn giao dịch tập trung
Sàn giao dịch là nơi tập hợp các nhà tạo lập thị trường và nhà giao dịch thực hiện mua bán hàng hóa, chứng khoán, hợp đồng tương lai, quyền chọn và các công cụ tài chính khác.
Dựa trên tất cả các lệnh được gửi vào bởi các bên tham gia, sở giao dịch cung cấp giá hiện tại và khối lượng giao dịch cho những nhà giao dịch có quyền truy cập vào hệ thống của sở.
Mỗi thị trường riêng đều có các sàn giao dịch tập trung riêng để quản lý việc giao dịch của các nhà đầu tư trên thị trường đó:
Thị trường chứng khoán Việt Nam được đại diện bởi Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE) – nơi niêm yết và giao dịch cổ phiếu của các doanh nghiệp lớn tại Việt Nam. Bên cạnh đó còn có HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội) và UPCoM dành cho các công ty chưa đủ điều kiện niêm yết chính thức.
Thị trường chứng khoán Mỹ có các sàn lớn như:
NYSE (New York Stock Exchange) – sàn giao dịch chứng khoán lớn nhất thế giới tính theo vốn hóa thị trường.
NASDAQ – chuyên về các cổ phiếu công nghệ và tăng trưởng cao như Apple, Microsoft, Amazon…
Thị trường hàng hóa giao ngay và phái sinh quốc tế có các sàn như:
ICE (Intercontinental Exchange) – nơi giao dịch các loại hàng hóa như dầu thô, cà phê, ca cao, đường…
CME Group (Chicago Mercantile Exchange) – là một trong những sàn giao dịch hợp đồng tương lai và quyền chọn lớn nhất thế giới, bao gồm cả hàng hóa, lãi suất và tiền tệ.
Thị trường tiền mã hóa (crypto) bao gồm cả cơ chế giao dịch tập trung và phi tập trung. Một số sàn giao dịch tập trung phổ biến trên thị trường này bao gồm Binance, Coinbase, OKX,...
Thị trường phi tập trung
Các giao dịch được thực hiện trực tiếp giữa người mua và người bán, mà không thông qua sàn giao dịch tập trung, được gọi là giao dịch phi tập trung (OTC).
Thị trường ngoại hối (forex) là thị trường OTC lớn nhất thế giới, với khối lượng giao dịch trung bình hàng ngày đạt 1,2 nghìn tỷ USD tại khu vực Bắc Mỹ tính đến tháng 4 năm 2024.
Trong một giao dịch OTC, mức giá có thể được xác định dựa trên giá giao ngay (spot) hoặc giá/ngày giao hàng trong tương lai.
Các điều khoản trong giao dịch OTC không nhất thiết phải được tiêu chuẩn hóa, do đó có thể phụ thuộc vào thỏa thuận linh hoạt giữa người mua và/hoặc người bán.
Tương tự như các sàn giao dịch tập trung, giao dịch cổ phiếu OTC thường là giao dịch giao ngay, trong khi các giao dịch kỳ hạn hoặc hợp đồng tương lai thường không thực hiện theo giá giao ngay, trừ khi chúng gần đến ngày đáo hạn.
Kết luận
Thị trường giao ngay là một kênh đầu tư tiềm năng với nhiều cơ hội sinh lời hấp dẫn. Tuy nhiên, thị trường cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro mà nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi tham gia. Để thành công trong thị trường này, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức đầy đủ, kỹ năng đầu tư chuyên nghiệp và chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả.
>>>> KHÁM PHÁ THÊM:
Hàng hóa phái sinh là gì? Ưu điểm của thị trường hàng hóa phái sinh với chứng khoán
Hướng dẫn giao dịch hàng hóa phái sinh cho người mới bắt đầu
Kinh nghiệm đầu tư hàng hóa phái sinh kiếm lợi nhuận cao
Phân tích kỹ thuật hàng hóa phái sinh là gì? Ưu nhược điểm
Hướng dẫn mở tài khoản giao dịch hàng hóa
